Noktalama İşaretleri
Nokta (.)
1. Cümle sonlarında kullanılır. Belli bir duraklama yapılacağını gösterir.
Örnek : Cümle yazdırıldı.
Örnek : Kitap okudu.
2. Şiir, kitap, gazete, dergi, yazı başlıklarından sonra nokta kullanılmaz. Bölüm başlıklarından sonra da kullanılmaz.
Örnek : Büyük Nutuk Gün eksilmesin penceremden
Giriş V. Bölüm
Başlıklardan sonra satır başı yapılmamış, söze açıklamayan devam edilmişse nokta kullanılır.
Örnek : Zamir Çeşitleri: Kişi zamiri, işaret zamiri, soru zamiri.
3. Kurum ve kuruluş isimlerinden sonra nokta kullanılmaz.
Örnek : Sait Dişçi Dispanseri Müdür Yıldız Sineması
4. Sık geçen kısaltmalarda kısaltma kullanılır.
Örnek : Prof., Dr., T.C.
5. Sıra bildirmek için sayılardan sonra konur.
Örnek : II. Mehmet, III. Selim, 5. Cadde, XX. Yüzyıl
6. Tarih yazmada gün, ay ve yıl ayırmak için aralarına konur.
Örnek : 9. 7. 1986, 1.3.1967
Tarihlerde ay adları azıyla olursa ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz.
Örnek : 23 Nisan 1920
7. Saat ve dakikaları, ayırmak için kullanılır.
Örnek : Okul saat 8.30’da başlar.
8. Kelimelerin bir veya birkaç harfi alınarak yapılan kısaltmalarda kullanılır.
Örnek : Psikol. , sok. , sos. , sp. , snf.
9. Sıra göstermek için satır başlarına konan harflerden ve sayılardan sonra kullanılır.
Örnek : a. , b. , 1. , A. , B.
10. Üçlü gruplara ayrılarak yazılan büyük sayılarda gruplar arasına konur.
Örnek : 8.375.562, 27.870.197
Gruplara ayrılan sayılarda nokta kullanılmayabilir.
Virgül (,)
1. Yazıda arka arkaya gelen eş görevli kelimeler arasına konur.
Örnek : Ali, Mahmut ve Veli samimi arkadaştılar.
2. Eş görevli cümleler arasına konur.
Örnek : Hızla içeri girdi, çantasını aldı.
3. Cümle içindeki ara sözleri ayırmak için kullanılır.
Örnek : Bütün okullar, İstanbul Lisesi hariç, eylül sonunda açılıyor.
4. Cümle içinde özel olarak vurgu yapılması gereken kelimeden sonra kullanılır.
Örnek : Böylece, her istediğini almış oldu.
5. Sayılarda ondalık bölümleri ayırmak için kullanılır.
Örnek : 45,9 52,564 855,645
6. Çok uzun cümlelerde özneden sonra kullanılır.
Örnek : Kolları kitap dolu öğretmen, yüzünde sert bir ifade ile sınıfa girdi.
7. Tekrarlanan kelimeler arasına konur.
Örnek : Akşam, yine akşam, yine akşam.
Ancak ikilemelerde kelimeler arasına virgül konmaz.
Örnek : Akşam akşam, bata çıka.
8. Hitap kelimelerden sonra konur.
Örnek : Sayın Başkan, Sevgili kardeşim,
9. Ve , veya bağlaçlarından önce ve sonra virgül kullanılmaz.
Örnek : Oradan buraya gelen ve gidenlerin arkası kesilmiyordu.
10. Bir düşünceyi kabul veya kabul etmeme sözlerinden sonra kullanılır.
Örnek : Hayır, sizin gibi düşünmüyorum. Evet, sizi dinliyorum.
11. Yazışmalarda yer isimlerini tarihten ayırmak için kullanılır.
Örnek : Beşiktaş, 9 Aralık 1986, Ankara, 3 Mayıs 1960.
12. Ünlem grubu oluşturmak için cümlede ünlem gibi kullanılan kelimeden sonra konur, ünlem ise cümle sonuna alınır.
Örnek : Arkadaş, yurdumu alçaklara uğratma sakın!
13. Sayıların yazılışında, kesirleri ayırmak için kullanılır.
Örnek : 38,5 0,25 5,6
14. Biyografik künyelerde yazar, eser, basım evi vb. maddelerden sonra konur.
Noktalı Virgül (;)
1. Şekil ve anlamca bulunan cümleleri ayırmak için kullanılır.
Örnek : At ölür, meydan kalır; yiğit ölür san kalır.
2. Cümle içinde aynı değerde olup virgül ile ayrılmış türleri, grupları ayırmak için kullanılır.
Örnek : Sınıfın öğrencilerinden Ali, Hasan ve Veli 3-A sınıfına; Murat, Mehmet, Onur da 3–B sınıfına gönderildiler.
3. Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur.
Örnek : İtalya, İngiltere, Fransa; Roma, Londra, Paris.
İki Nokta (:)
1. Bir cümlenin sonunda açıklama yapılacaksa, örnek verilecekse konur.
Örnek : Başarımız için bir tek şart vardır: çalışmak. İnce sesli harflerimiz şunlardır: e,i,ö,ü
2. İki noktadan sonra gelen açıklama bağımsız bir cümle ile başlıyorsa, cümlenin ilk kelimesi büyük yazılır.
Örnek : Annesi morale ederek sordu: Bu çalışmadan kırk mı aldın?
3. İki nokta işaretinden sonra örnekler sıralanacaksa ilk kelimenin birinci harfi küçük yazılır.
Örnek: Sınıfın hali şöyleydi: kırık iki masa, yerde sandalyeler.
4. Kataloglarda yazar adları ile eser adları arasına konur.
Örnek : Yahya Kemal Beyatlı: Eski şiirinin rüzgarıyla, kendi gök kubbemiz.
Üç Nokta (…)
1. Bir sebeple bitirilmemiş cümlelerin sonuna konur.
Örnek : Burada kırlar o kadar güzel ki…
2. Açıkça yazılması istenmeyen kişi ve yer adları yerine kullanılır.
Örnek : Onun A… geldiğini kimse bilmiyordu.
3. Kaba sayılan, yazılması istenmeyen sözlerin yerine konur.
Örnek : Yaptığı … kötülüğünü sonradan anladım diyordu.
4. Bir konuda bir takım örnekler verilirken başkalarının da bulunduğunu belirtmek için kullanılır.
Örnek : Bu gezide her öğrenci bir yemek getirmişti: köfte, dolma, helva…
5. Anlatılanlarda; başta ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konur.
…Türkçe’nin çekildiği yerler vatandır, ancak çekildiği yerler vatanlıktan çıkar… Yahya Kemal
Soru İşareti (?)
1. Soru bildiren cümlelerin sonuna konur.
Örnek : Nereden geliyorsun?
2. Soru bildiren kelimelerden sonra da konur.
Örnek : Kimsin? Parola nedir?
3. İçinde soru elci olduğu halde soru anlamı vermeyen cümlelerde bu işaret kullanılmaz.
Örnek : Buldum mu kaçırmam.
4. Bazı kelimeler ve cümlelerde soru bildiren kelime olmadığı halde soru anlamı vardır. O zaman kullanılır.
Örnek : Adınız ? Doğduğunuz yer ?
5. Bir söze inanılmadığını, sözün şüphe ile karşılandığını bildirmek için sözden sonra veya cümle sonunda soru işareti parantez içinde konur.
Örnek : Öğrenci çok çalıştığını (?) söylüyordu. Çok yoruldum dedi (?)
6. Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.
Örnek : Yunus Emre ( 1240?-1320 ) , ( Doğum yeri : ? )
Ünlem İşareti (!)
1. Sevinç, acı, korku, hayret, nefret, bunalma duygularını anlatan cümlelerin sonuna konur.
Örnek : Ne mutlu Türküm diyene! , Hey baksana!
2. Ünlem niteliğinde yapılan seslenmelerden sonra da kullanılır.
Örnek : Arkadaş ! , Simitçi !
3. Söylevlerde kullanılır.
Örnek : Ordular! İlk hedefimiz Akdeniz. İleri!
4. Ünlemden, ünlem niteliğinde kullanılan kelimeden sonra gelen cümle duygu bildiren bir cümle olmazsa, o zaman ünlem bildiren kelimeden sonra virgül konur. Cümle sonunda ise ünlem işareti kullanılmaz. Başka işaretler, nokta, soru vb. kullanılır.
Örnek : Arkadaş sana uğurlar olsun! Oh hava nihayet serinledi!
5. Ünlem işareti parantez içinde bir kelimeden veya cümleden sonra kullanılırsa küçümseme, alay, dikkat çekme anlamı verir.
Örnek : Gençliğinde büyük bir atıcı olduğunu söyledi (!) Fizik sınavı birincisi (!)
Çizgi (-)
1. Konuşmaları göstermek için kullanılır.
Örnek : — Kimsin?
— Parola nedir?
2. Çizgiden önce konuşan kişinin isimleri de yazılabilir.
Örnek : Nöbetçi — Kimsin?
Çavuş — Senin çavuşun.
3. Karşılıklı konuşma şeklinde olmayan sözlerde konuşma çizgisi ile verilebilir.
Örnek : Öğretmenin yanına sokuldu.
— Bana izin veriniz gideceğim dedi.
Birleştirme Çizgisi (-)
1. Satır sonuna sığmayan kelimeleri birleştirmek için kullanılır.
Örnek : …………………………………………………………………………sana dar gelmeyecek ka- dar incesini aldım.
2. Dilbilgisi dersinde kmkleri ve ekleri ayırmak için kullanılır.
Örnek : al-mak , göz-lük-çü-ler
3. Kelimeleri hecelere bölmek için kullanılır.
Örnek : İs-tan-bul, yem-ye-şil, Ça-nak-ka-le
4. Cümle içinde ara sözleri belli etmek için kullanılır.
Örnek : Bunu anlatmamdaki maksat açıklamak gereksiz ya-sizi uyarmaktır.
5. Eski Arapça ve Farsça sözleri kök ve eklerden ayırmak için kullanılır.
Örnek : Kelâm-ı Kibar , menfaat-perest
6. İkili soyadlarını birleştirmede, yabancı yer adlarında kullanılır.
Örnek : Joliot – Gulie, Saint – Simon
7. İki ülke, iki dil arka arkaya yazılacağı zaman arasına konur.
Örnek : Türk – Alman işbirliği, Türkçe – İngilizce sözlüğü
8. İki veya daha fazla özel kişi ve yer adı arasına konur.
Örnek : İstanbul – Ankara yolu, Koç -Sabancı anlaşması.
9. Aralarındaki bağı belirtmek için konur.
Örnek : 1912 -1913 Balkan Savaşı, 1914 – 1918 Birinci Dünya Savaşı, 1986 – 1987 Öğretim yılı
Noktalı Çizgi (.—)
1. Satır başlarına gelen konu başlıklarından sonra konur.
Örnek : Zamir .—isimlerin yerini tutan kelimelere denir.
2. Madde sıralamalarında kullanılır.
Örnek : 5. Madde .— Dilbilgisi hakkında…
3. Rakam ve harflerden sonra da konur.
Örnek : 1.— A.—
Tırnak İşareti (“)
1. Bir yazıda başkasından söz alınıp kullanılacaksa olduğu gibi aktarılan başkasının sözünün başına ve sonuna konur.
Örnek : Atatürk “Ne mutlu Türküm diyene” sözünü bizzat söylemiştir.
2. Söylediği şekilde yazıya aktarılmayan kişilerin sözleri tırnak içine alınmaz.
Örnek : Atatürk Türk olmanın mutluluğunu belirtmiştir.
3. Cümle içinde özellikle belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.
Örnek : Çok kullandığımız “bay” kelimesi aslında zengin zengin demektir.
4. Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem) tırnak içinde kalır.
Örnek : “İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar.
5. Parça içinde geçen ebedi eser isimleri, bilimsel yayınların isimleri de özellikle birkaç kelimeden oluşuyorlarsa tırnak içinde gösterilir.
Örnek : “Çalıkuşu” “Babanız Atatürk” “Otuz beş yaş”
6. Tırnak içinde yazılan başlıklardan sonra kesme işareti kullanılmaz.
Örnek : “Han Duvarları” nı okudunuz mu?
7. Gazetelerim, dergilerin başlıkları tırnak içinde yazılmaz.
Örnek : Hürriyet Varlık.
8. Tırnak içinde aktarılan sözünde içinde başka bir aktarma varsa o zaman söz içindeki aktarma tek tırnak içinde yazılır.
Örnek : Annesi oğluna, “Babana git, sana ‘Neden gelmedin’ diye sorarsa, annem göndermedi dersin,” dedi.
Parantez ( )
1. Cümle içinde açıklayıcı bilgiler verilecekse kullanılır.
Örnek : O kitabın çıkış tarihinde (1968) sen okuma yazma bilmiyordun.
2. Cümle içinde kullanılan ara sözlerin veya cümlelerin başına sonuna konur.
Örnek : Bugün ki medeniyet yolunda ilerleyişimiz (Daha önceki Müslüman Türk Medeniyetleri düşünülürse) pek de büyük bir ilerleme olmasa gerek.
3. Satır başlarında ve cümle içlerinde sıra gösteren harf veya rakamlardan sonra parantezin kapama şekli kullanılır.
Örnek : A) a) I)
Harf veya rakamlar parantez içine alınarak da yazılabilir.
Örnek : (A) (a) (I)
4. Parantez içinde yazılan tam anlamlı bir cümle ise cümlenin sonundaki nokta, soru veya ünlem işareti parantezi kapamadan önce konur, parantez sonra kapanır. Diğer hallerde noktalama işareti parantez kapandıktan sonra konur.
Örnek : (Atatürk diyor ki: “Ne mutlu Türküm diyene”) (“Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” diyen Ata’nın bu sözünü tutmamak mümkün değildir.)
Köşeli Parantez [ ]
1. Parantez içinde açıklama yapılan bir sözünde içinde açıklama yapma gereği bulunursa o zaman kullanılır.
Örnek : Hoca bu alttan yapılan vuruş sert [daha da sert] olabilir diyordu.
Kesme İşareti (‘)
1. Özel isimlere getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
Örnek : Ali’den, Asya’da
2. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için.
Örnek : TBMM’nin ABD’nin
3. Sayılardan sonra getirilen ekleri ayırmak için
Örnek : Cumhuriyet 1923’te ilan edildi.
4. Bir harf veya ekten sonra gelen ekleri ayırmak için
Örnek : n’nin m olması şekli. Türkçe’de –daş’la yapılmış ekler şunlardır.
5. Metre (m), litre (l), kilometre (km) şeklinde kısaltmalardan sonra kullanılır.
Örnek : Ankara – İstanbul yolunun 300 km’lik kısmının yapımı bitmiştir.
6. Basım sırasında bazı harfler değişik şekilde dizilse bile (italik, çok belirgin siyah) kesme işaret yine de kullanılır.
Örnek: Faruk Nefiz’in Han Duvarı’nı okudunuz mu?
7. Gazete ve dergi başlıklarına ek getirilmişse kesme işareti ile ayrılır.
Örnek : Anayasa’yı Resmi Gazete’de
8. Özel isimlerden türetilmiş kelimeler (isim, mastar şeklinde fiil ve sıfatlarda) kesme işareti kullanılmaz.
Örnek : Türklük, Türkçülük, Türkleşmek, İstanbullu, Ankaralı, Araplaşmak
9. Yabancı özel adların sonunda okunmayan sesler varsa o zaman kesme işareti kullanılır.
Örnek : Bordeaux, Bordo’lu, Lille, Lil’li
10. Özel isim satır sonunda bitmiş aldığı eki yazacak yer kalmamışsa o zaman kesme işareti özel ismin sonundaki yerine konur, isim sonuna gelen ek diğer satırın başına yazılır, ancak birleştirme işareti özel ismin bulunduğu satırın sonuna konmaz. Kesme işaretinin konması yeterlidir.
Paragraf İşareti (§)
1. Değişik yazı bölümlerini, paragrafları, aynı konuları, ayrı maddeleri ayırmak için kullanılır. Çok sınırlı bir alanda kullanılmaktadır. Çengel yerine bugün numara k****kla yetinilmektedir.
Yıldız (Not) İşareti (*)
1. Kelimelerin, mısraların veya beyitlerin sonuna konur. Bu konu ile ilgili olarak kelime, mısra ve beyit için sayfa sonunda, bölüm sonunda veya kitap sonunda açıklama olduğunu belirtir.
Örnek : Şimdi rakamlar kullanılmaktadır.
İlk donanmayı kuran Çaka Bey’dir(*)
Bölme (Yan Çizgi) İşareti (/)
1. Birbirinebenzer iki kelime, iki şey arasına konur veya anlamı verir.
Örnek : Baba evi / ocağı konuşmak görüşmek / konuşup görüşmek
2. Parça içinde bir şiirin mısraları arka arkaya yazılacaksa yine konur.
Örnek : Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı, / Bir dakika araba yerinde durakladı.
3. Tarihlerde gün, ay, yıl ayırmak için kullanılır.
Örnek : 9 / XII / 1986
Dakikalarda köşeli parantez olmadığı için bu işaret köşeli parantez yerine bazı metinlerde kullanılmaktadır.
Denden İşareti (‘‘)
1. Aynı metinleri kelimeleri tekrar yazmak için kullanılır.
Örnek : On beş beş ile toplanırsa yirmi eder.
On iki sekiz ‘‘ ‘‘ ‘‘ ‘‘
Diğer İşaretler
1. Toplama İşareti : + artı
2. Çıkarma İşareti : – eksi
3. Çarpma İşareti : x çarpı
4. Bölme İşareti : ¸ bölü
5. Eşitlik İşareti : =
6. Yüzde İşareti : %
7. Derece İşareti : °
Category: Genel Kültür
