Güneş ve Ay Tutulmaları
Güneş sistemimizde Dünya, Güneş ve Ay birbirlerine belirli bir açı yapmaktadırlar. Aynı hizada değildirler. Ay’ın Dünya’nın yörüngesine olan açısı 50 9′ dır. Bu açı nedeniyle Dünya, Ay ve Güneş, Ay’ın Dünya’nın etrafındaki her dönüşünde tam olarak aynı doğrultuda bulunmazlar. Bu sebeple her ay bir tutulma oluşmaz. Öyle olsaydı Ay bir yıl içinde Dünya’nın etrafında 12 defa döndüğü için her Dolunay ve Yeniay’da bir tutulma olurdu. Astronomların hesaplarına göre bir yılda en az iki, en fazla da beş Güneş tutulması olabiliyor.
Gerçekte Güneş sabit kaldığı için hareketli olan Dünya ve Ay’dır. Dolayısıyla Dünya’nın yörünge düzlemiyle Ay’ın yörünge düzlemi iki yerde kesişirler, bu kesişme noktaları Ay Düğümleri noktalarını oluşturur.
Dünyadan bakılınca Güneş sanki gökyüzünde hareket ediyormuş gibi görünür. İşte Güneş’in izlediği bu yola Ekliptik denir. Bu bilgiler ışığında Ay’ın ekliptiğin altındaki hareketini tamamlayıp ekliptiğin üzerine doğru harekete başlayacağı noktada her iki yörünge birbirlerini kesiyor gibi görünür bu noktaya Kuzey Ay Düğümü denir. Ay hareketine devam eder ve artık ekliptiğin alt bölgesine doğru ilerleyeceği noktada bir kesişme daha olur ki buna da Güney Ay Düğümü diyoruz.
Dünya’nın ve Ay’ın yörüngeleri gerçekte asla birbirlerinin üzerlerinden geçmezler. Aksi olsaydı bir çarpışma kaçınılmaz olurdu. Dünya ile Ay arasında 350.000 km – 400.000 km arasında değişen bir mesafe vardır. Açı farkından dolayı bunlar farklı yerlerde hareketlerine devam ederler sadece bu açı farkının olmadığı iki nokta vardır yani Dünya’nın ve Ay’ın yörüngelerinin aynı açıda oldukları yerlerde böyle bir kesişme varmış gibi gözükür.
Buraya kadar tutulmalar hakkında öğrendiklerimiz, bir tutulmanın olabilmesi için Güneş, Dünya ve Ay’ın açısal olarak aynı hizada bulunmaları gerektiği ve aynı hizada bulundukları yerin de Ay Düğümleri Noktaları veya yakınlarında olması gerekliliğidir.
Güneş Tutulması; Ay’ın Dünya ile Güneş arasına girmesiyle ve Güneş’in önünü kapatarak Güneş ışınlarının Dünya’ya ulaşmasını engellemesi sonucu meydana gelir.
Ay Tutulması ise; Dünya’nın Ay ile Güneş’in arasına girerek Güneş ışınlarının Ay’a ulaşmasını engellemesi sonucu olur.
Tam, halkalı ve parçalı olmak üzere üç tip Güneş tutulması vardır. Bir Güneş tutulmasının tam veya halkalı oluşu Ay’ın Dünya’ya uzaklığı ile belirlenirken, parçalı oluşu Ay, gözlem yeri ve Güneş arasındaki açıyla, bir başka deyişle, her üçünün tam olarak aynı doğrultuda bulunmamasıyla ilgilidir.
Peki şimdi nasıl oluyorda Ay bu küçücük haliyle koskoca Güneş’i kapatabiliyor ve onu görmemizi engelleyebiliyor. Astronomlara göre Ay, Güneş’ten 400 kat daha küçük olmasına karşın Dünya’ya Güneş’ten yaklaşık olarak 400 kat daha yakın olduğu için biz onları hemen hemen aynı büyüklüktelermiş gibi gözlemleriz. Halbuki bu bir göz yanılmasıdır. Gerçekte Ay ve Güneş’in büyüklükleri arasında çok fark vardır.
GÖLGE YARI GÖLGE
Bir ışık kaynağının önüne saydam olmayan bir cisim koyulması sonucunda cismin arkasında kalan karanlık bölgeye “gölge” adı verilir. Karanlık bir ortamdaki iki ışık kaynağından birinin gölgesi içinde kalan fakat diğeri tarafından aydınlatılan bölgeye “yarı gölge” adıverilir.
Bir ışık ve perde düzeneğinde, gölgenin büyüklüğü;
1. Kaynakla cisim arasındaki uzaklığa
2. Kaynakla perde arasındaki uzaklığa
3. Kaynağın ve saydam olmayan cismin büyüklüğüne bağlıdır.
Category: Genel Kültür
